„Myślę, że martwi także mają prawa. [...] Na przykład prawo do prawdy. Prawda nigdy się nie przedawnia.” - Katarzyny Kobylarczyk
Chciałabym Wam zaprezentować książkę, która zwyciężyła ubiegłoroczną edycję Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego, wstrząsający i dający do myślenia reportaż: „Strup. Hiszpania rozdrapuje rany”, autorstwa Katarzyny Kobylarczyk.
„Strup” to historia konfliktu wewnętrznego, który tak naprawdę wciąż się nie zakończył, bo dyktatura generała Francisco Franco zostawiła niezabliźnione rany. Hiszpanie wciąż szukają swoich zamordowanych bliskich pochowanych w zbiorowych mogiłach, rowach, studniach. Organizacje pozarządowe tylko w ciągu ostatnich kilkunastu latach otwarły ponad siedemset takich anonimowych miejsc pochówku …
Autorka przedstawia fakty w sposób chłodny, ale wrażliwy, rzetelny i obiektywny, nie narzuca swojego punktu widzenia, oddaje głos jej prawdziwym bohaterom – umarłym i ich żyjącym bliskim. To, że nie podejmuje próby szukania genezy konfliktu, nie szuka winnych, ale pozwala na oglądanie historii z wielu perspektyw, czyni z tej książki naprawdę dobry reportaż.
Jadąc do tego pięknego, słonecznego kraju trudno myśleć o wojnach i wewnętrznych konfliktach. Autonomie regionów i wynikające z nich spory, raczej dodają mu kolorytu niż przywołują przykre skojarzenia. Hiszpania kojarzy się z flamenco, sjestą i korridą, z kulturą tworzoną przez wielkich malarzy czy architektów, a z historii chętniej wspomina się wielkich odkrywców niż okrutnych dyktatorów. Jednak po przeczytaniu „Strupa” spogląda się na historię tego państwa zupełnie z innej strony i jadąc tam ponownie trudno będzie patrzyć na niego przez różowe okulary.
Dolina Poległych to sztuczny symbol pojednania, ogólnonarodowa psychoterapia zapomnienia i skazanie ofiar tej wojny na niepamięć spowodowała, że trauma wciąż głęboko tkwi społeczeństwie. Być może dlatego, że zmarłym przez lata odmawiano prawa do prawdy …
